TEMEL KONDİSYONEL ÖZELLİKLERDEN

BİRİSİ OLAN SÜRATE

GENEL BİR BAKIŞ-III

Cahit YÜKSEL

SÜRAT KOŞUSU TEKNİĞİ

Sürat koşu hareketinde 3 evresi vardır.

İtiş Evresi:İtiş bacağı yeri iterken ayak bileği ve diz eklemi gerilir diğer bacakta bu itişin etkisiyle ileri ve yukarı hareket eder,kollar çapraz şekilde göğüsün iki yanında koordineli olarak çalışırlar

Uçuş Evresi:İtiş safhasının ardından yerle temasın kesilip yeniden sağlandığı ana kadarki pozisyona uçuş safhası denir.öndeki bacağın alt kısma açılarak aktif olarak yere basması bu arada itiş bacağı topuk kalçaya gelecek şekilde katlanır.

Destek Evresi:Öndeki ayağın dış kısmı yerle ilk teması yapar.geriye doğru aktif bir hareketle basar.kol hareketi itişin başındaki hızlı ve kuvvetli salınıma başlar. ikiye katlanmış olan diğer bacak ileriye doğru harekete başlar.

Sprint koşusu bir dizi balistik hareketten oluşur.bu hareketin en belirgin özelliği koşu adımıdır.her adımda kaslar ,vücudun tümünü hızlandırarak veya yavaşlatarak kısalır gevşer ve uzar.balistik kasılmalardan kasın patlama safhası çok kısadır. Hareketin geri kalan kısmı ise inertianın uygun kullanımını yani gerdirilmiş antagonist kaslarda brikmiş olan enerjinin ve kasların elastik özelliklerinin sonucudur.koşu adımı aynı zamanda kasaların değişik gerilmeler yaptığı bir faaliyettir.kaslar aynı zamanda eklemleri kilitleyerek uygulanan kuvvetin en faydalı şekilde kullanılmasına yardım eder.

Sprint adımlardaki gibi hızlı hareketler kas gerginliğindeki çabuk değişimlerdi.böylece koşunun destek evresinde ayak bileği ile güç uygulanırken bacak kasları konsentrik olarak kasılırlar fakat yerle temas öncesi evrede aynı kasalar diz ve ayak bileğini kitler ve izometrik olarak kasılırlar.en son olarakta frenleme evresinde ön kaslar yer çekimine dayanırlar ve eksantrik olarak kasılırlar böylelikle her koşu adımında kaslar değişik kasılma şekillerini uygularken özelliklerinin tüm kullanımlarını gösterirler.kasılma uzama değişmeksizin gerginlik uygulamaya ve gevşeme gibi.

Her koşu adımı süresince her yeni kasılma döngüsü sadece ters yöne hareket eden kasların direncinin değil aynı zamanda ters yöne hareket eden kısmın kütlesinin de negatif ataletin üstesinden gelir.yapılan çalışmalar sprint adımları süresince kaslarını göstermiştir.Yer çekimine karşı koymak enerjinin %3 üne ve hava direnci de geri kalan % 18 ine ihtiyaç gösterir.(6)

SÜRATİN GELİŞTİRİLMESİ

Sürat büyük ölçüde doğuştan getirilen genetik bir özelliktir dolayısıyla bu spor dalı için yetenek seçimi çok önem arz eder.yetenekleri saptanmış

sporcuların süratlerini optimal sprint antrenmanı ile geliştirmek mümkündür.sürat gelişimi için hazırlanan sprint antrenman programında süratin mekanik ve fizyolojik özellikleri (nöro-muscular yapı,enerji üretimi ,kas elastikiyeti ,hareketlilik ,beceri ,genel anlamda esneklik,dinlenme yetisi,kuvvet parametreleri) isle iyi bir teknik yeri alınmalıdır.

SÜRATİN VERİMİNİ ETKİLEYEN ETMENLER

Bilindiği gibi sürat antrenmanlarında verimi etkileyen temel etkenlerden ilki hareket hızıdır. Bir sprinterin optimal hareket frekansı ve hızına ulaşabilmesi veya daha önce ulaştığı en yüksek hızı aşması için maximal kuvveti denemelidir. bunun uygulanması için sprinterin belli teknik düzeye ulaşmış olması gerekir.

Sürat antrenmanında önemli olan diğer bir özellikte koşu mesafesinin uzunluğudur. En az uzunluk sprinterin ivmelenme safhasında maximal sürate ulaşabilecek mesafede olması gerekir.şayet bu elde edilmese sürat üzerinde bir etki söz konusu olmamakla beraber ivmelenmede küçük bir gelişim olabilecektir. Bunun aksine mesafenin uzun tutulması dayanıklılık özelliği taşıyacağından sporcuyu yorgunluğa ve daha uzun dinlenmeye zorlar.En iyi mesafe sprinterin maximal sürate ulaştıktan sonra bunun 1-2 sn korunmasıyla tespit edilendir.

Süratin gelişmesinde çok etken olan diğer bir faktör dinlenmedir.dinlenme sprinterin verim düzeyini ,optimal dinlenmeyi sağlayabilecek düzeyde olmalıdır.çünkü çalışmadan 2-3 dk sonra laktik asit düzeyi en yüksek seviyeye ulaşır ki bunun atılması gerekir.bunun aksine dinlenmenin uzun tutulması sinir sistemi üzerinde olumsuz etki yapar.ferdi farklılıklar olmasına karşın bu süre 4-6 dk arasındadır.

Kısa mesafe koşucuları maximal koşu süresini geliştirmek için hazırlamış oldukları iyilik çalışma programlarında mutlaka özel antrenmanlara yer vermek zorundadırlar. Bu programın hazırlanmasında bir çok yol izlenebilir.fakat bütün prensipler şöyle olmalıdır.

Yıllık program boyunca özel kuvvet çalışmaları yalnız yarışma döneminde azaltılır. veya kaldırılır.

Bayanlarda kuvvet çalışması erkeklere oranla uzun olduğundan yarışma dönemine doğru sarkabilir.

Submaximal ve maximal teknik çalışma ile teknik gelişim ile kondisyon çalışmasında olduğu gibi yıllık program boyunca en küçük parçaları sağlamak amacıyla birleştirilir.birbirleriyle yoğrulurlar.bloktan çıkışlar yokuş aşağı sprintler özel çalışmalar yarışma öncesi ve devresinde sınırlı tutulmaya çalışılır.ancak özel hazırlık şeklinde yerleştirilebilir.bu sistemler her iki periyotlama için gereklidir.

Sürat gelişimi dört çalışma alnına ayrılır;

1-piyometrik antrenman

2-Drenç antrenmanı

3-yardımcı antrenmanı

4-ağırlık antrenmanı

1-Piyometrik antrenman:

Bu çalışmada bilinen araştırma şekilleri

Sıçramalar

Sekmeler

Atlamalar’dır.

Çabuk olarak meydana gelen eksantrik-konsentrik kas kasılmalarıyla yapılan Noro-muscular driller patlayıcılar tepki oluşturan kuvvet dönüşümüne yardımcı olurlar. Plyometrik antrenman aynı zamanda çıkış ve ivmelenme başlangıcında çok büyük katkıda bulunurlar.

2-Direnç antrenmanı:

Adım sıklığı

Adım uzunluğu

Adım uzunluğu antrenmanla geliştirilebilir ancak adım sıklığı genetik olması nedeniyle gelişimi sınırlıdır.direnç antrenmanı koşu hareketi üzerinde suni bir yükleme meydana getiren etkili bir metoddur.ilgili alıştırmalar ; tepe koşuları,sprint kemerinin kullanılması

3-Yardımcı antrenmanlar:

Temel ilke sprintlerin koşma kapasitesinin üzerinde koşabilmesini sağlayabilmektir.bu prensipler doğrultusunda yardımcı antrenman alıştırmaları şunlardır.

a)adım sıklığını artırmak için sprint kemerinin kullanılması

b)tepe koşuları 40-60 m uzunluğunda eğimi az olan bir yerde yapılan yokuş aşağı koşular 10 tekrarlı ve hafızada 1-2 defa yapılan bu çalışma adım sayısının ve adım uzunluğunun artırılması ön görülür.

c)adım uzunluğunu geliştirmek için alçak engeller üzerinde yapılan çalışmalar

d)ısına alıştırmaları

4-Ağırlık antrenmanı:

Tekrarlı olarak yapılan bilinçli çalışmalar kasın hacimce büyümesini hipertrofi sağlar.kuvvet geliştirmek için yapılan ağırlık çalışmaları fibrillerin hacimce büyümesini dayanıklılık çalışmaları ise çalışan kılcal damarlar sayısını arttırır.

KAYNAKLAR

1-BAĞIRGAN,T.Sürat çalışmaları,ANKARA,1982 sf:11-20

2-MURATLI,S.SEVİM,Y:Antrenman bilgisi ve tesler, ANKARA 1977 sf:27

3-AÇIKADA. C, 100 M Koşusunun biyomekanik incelemesi:Atletizm bilim teknoloji dergisi ANKARA 1992/3, sayı: 7 :33-37sf

4-YALÇINER,M.Süratin mekanik ve fizyolojik özellikleri,ANKARA 1993 sf:26-52

5-GÜNGÖR,G.Sürat koşuları:Atletizm Bilim ve Teknoloji Dergisi ANKARA , 1991/2 sf:1

6-Chu,D.Korchemny R.,(Çev: G. Tiryaki ve S. Koçak)Sürat koşularında adım uzunluğu, Atletizm Bilim ve Teknoloji Dergisi,ANKARA 1992.4,1993/24,5-10

7-Yüksek Lisans ders notları:ANKARA 1993

8-YÜKSEL CAHİT Yüksek lisans seminer notları 1994

Yayına Hazırlayan: Yahya DOĞAN